Hoàn cảnh sáng tác và ý nghĩa ca khúc "Đèn Khuya" - Tuyệt phẩm viết về Mẹ của nhạc sĩ Lam Phương_ Nét Xưa

Nhạc sĩ Lam Phương là người có một tuổi thơ chất chứa trong buồn đau và bất hạnh. Cha của ông đã bỏ lại 6 người con tuổi còn thơ dại cho người vợ không nghề nghiệp ổn định, để đi theo tiếng gọi của tình yêu mới. Nhà của ông vì vậy đã nghèo lại càng nghèo hơn. Cả thời thơ ấu của ông đều là những chuỗi ngày dài sống trong thiếu thốn, khó khăn và vất vả. Mẹ ông chính là người đã từng ngày tần tảo sớm khuya chăm lo cho cả đại gia đình (mà ông là người con trưởng), cũng chính là người nuôi dưỡng cảm xúc, giúp ông viết trọn rất nhiều những ca khúc tuyệt vời và là người mà mỗi khi ông nhắc đến đều không thể ngăn được nước mắt tuôn rơi: “Tôi thương má tôi lắm! Má tôi là một người đàn bà quê mùa, nhưng mà thực lòng thương tôi lắm. Con trai lớn mà! Má tôi nói một câu thôi mà tôi đã ráng làm muốn chết luôn!”

Nhạc sĩ Lam Phương

Nhạc sĩ Lam Phương cũng có chia sẻ rằng nhạc phẩm Đèn Khuya sáng tác năm 1958 cùng thời gian với nhạc phẩm Kiếp Nghèo, là những nhạc phẩm thể hiện bóng dáng người mẹ mà ông yêu thương rất mực. Khi mới 10 tuổi, ông đã xa gia đình về Sài gòn tìm một công việc để phụ giúp gia đình. Đêm đêm, sau những giờ lang thang khắp thành phố để mưu sinh, anh đi qua con hẻm dưới ánh đèn đường vàng vọt để trở về căn nhà của người dì ở khu Đa Kao (Tân Định) và thấy cô đơn hơn bao giờ hết. Hình ảnh của mẹ và những đứa em ở quê nhà cứ lởn vởn trong tâm trí anh:

Không biết đêm nay vì sao tôi buồn?

Buồn vì trời mưa hay bão trong tim?

Đã mấy thu qua tôi vẫn đi tìm

Để rồi buồn ơi nghe tiếng mưa đêm

Trong bâng khuâng nỗi nhớ, nhạc sĩ thầm hỏi lòng mình “Không biết đêm nay vì sao tôi buồn? Buồn vì trời mưa hay bão trong tim?” - Từng bước chân như càng trở nên cô đơn, lạc lõng và vô vọng hơn giữa đêm khuya vắng lặng, đã thế mà cơn mưa cũng vô tình lại đến, nó đến cho lòng anh nhạc sĩ lại càng buồn, càng quạnh hiu… Đã bao nhiêu ngày, bao nhiêu mùa thu trôi qua anh vẫn luôn mải miết đi tìm, tìm kiếm một tương lai tốt đẹp hơn sẽ đến với chính mình và cả gia đình của anh. Nhưng đến giờ đây anh vẫn chỉ có hai bàn tay trắng, cùng với một cơn “bão trong tim” đang cuộn trào da diết, da diết đến mức nghe được cả nỗi buồn đang réo gọi mình trong “tiếng mưa đêm”.

Mời quý vị nghe lại ca khúc “Đèn Khuya” Trình bày: Thanh Thuý (thu âm trước 1975)

Bấm vào giữa hình trên để nghe “Đèn Khuya” Trình bày: Thanh Thuý (thu âm trước 1975)

Mời quý vị nghe lại ca khúc “Đèn Khuya” Trình bày: Ngô Quốc Linh

Bấm vào giữa hình trên để nghe “Đèn Khuya” Trình bày: Ngô Quốc Linh

Anh nhớ như in cái ngày mà mình rời xa quê hương đi đến nơi đây, nhớ như in từng lời ru của người mẹ thân yêu rằng “Khi lớn con đi trên vạn nẻo đời/ Đừng buồn khi lúc tay còn trắng tay”. Nhưng làm sao mà có thể ngăn được nỗi buồn đây, khi lòng anh đang ngập tràn một nỗi nhớ không nguôi. Có lẽ ngay giờ phút cô đơn buồn tủi này anh chỉ muốn chạy ngay về để được nằm gọn trong vòng tay của mẹ, được cảm nhận những hơi ấm yêu thương mà bao ngày qua anh vẫn thiếu vắng.

Khi bước chân đi lần trong cuộc đời

Lời mẹ hiền ru còn nhớ khôn nguôi:

“Khi lớn con đi trên vạn nẻo đời

Đừng buồn khi lúc tay còn trắng tay”

Nhưng làm sao để về đây khi anh vẫn trắng đôi tay? Sao để về khi thân xác còn tàn tạ đến khổ đau? Về như vậy có lẽ chỉ khiến cho mẹ càng thêm đau xót vì thương anh mà thôi. Nên đứng đây thôi, trong cơn mưa anh gào thét cùng với nỗi nhớ, cùng với niềm thương - “Mưa ơi! Mưa ơi! Còn nhớ thương hoài”. Anh nhớ mẹ, nhớ những lúc bà phải tần tảo chăm “lo sớm chiều” từng ly từng tí cho các con, nhớ “nụ cười khi nâng niu”, nhớ “đôi tay run run” và “ánh mắt dịu hiền” của bà, nhớ tất cả những niềm tin yêu, sự thương mến mà bà đã dành cho ông và những người em yêu quý. Mà giờ đây ông đã xa rồi vòng tay ấy, nhớ vô cùng nhưng “biết tìm lại chốn nào”? Ông chỉ biết ôm nỗi buồn cùng niềm nhung nhớ đang trào dâng nơi con tim mà thổn thức với chính nỗi lòng của mình “Mẹ ơi biết chăng/ Đêm về quạnh hiu”

Mưa ơi! Mưa ơi! Còn nhớ thương hoài

Nhớ khi mẹ lo sớm chiều

Nhớ nụ cười khi nâng niu

Đôi tay run run ánh mắt dịu hiền

Biết tìm lại chốn nào

Mẹ ơi biết chăng

Đêm về quạnh hiu

Nghe tiếng mưa rơi mà nhớ thương nhiều

Đường về đèn khuya in bóng cô liêu

Ai biết đêm nay tôi vẫn mong chờ

Tìm đâu những phút vui ngày ấu thơ

Trong giờ phút này, có lẽ con người mạnh mẽ muốn gồng gánh, muốn sẻ chia phần nào đó khó khăn cùng mẹ đang yếu đuối vô cùng. Con người mà, làm sao có thể chịu đựng được mãi một mình với nỗi buồn, nỗi cô đơn giằng xé nơi con tim nhỏ bé. Đặc biệt là khi nhớ về mẹ, về gia đình những giây phút mà trong con tim cảm nhận được mình thực sự hạnh phúc. Nhưng đành vậy, đành cùng với tiếng mưa anh sẽ chôn chặt nỗi nhớ nơi con tim. Đường khuya đi về vẫn sẽ cô đơn, vẫn sẽ bơ vơ nhưng anh sẽ cố gắng, không bao giờ nản lòng, không bao giờ gục ngã. Bởi vì trong lòng anh không bao giờ có thể ngừng những mong chờ - mong chờ được sẽ có một ngày trở về với vòng tay thân yêu và nằm trọn trong tình thương của mẹ như “những phút vui ngày ấu thơ”. Hiện tại có thể những điều đó với anh là những điều “xa xỉ”, là những điều anh không tìm đâu thấy, nhưng tôi tin vào một ngày không xa anh sẽ lại tìm được cái cảm giác hạnh phúc như là tuổi thơ của mình đã từng.

Khi nhắc đến những ca khúc hay nhất về mẹ người ta không thường nhắc đến Đèn Khuya, nhưng sẽ là thiếu sót nếu như khi nhắc đến những ca khúc cảm động nhất về nỗi nhớ da diết đến mẹ mà không nhắc đến Đèn Khuya. Nhạc sĩ Lam Phương đã mang hết sự khó khăn, những nỗi buồn của chính mình, của gia đình và của mẹ ông vào hết trong ca khúc này. Nhưng những điều đó cũng không thể nào làm phai nhạt đi sự hy sinh và tình yêu thương của người mẹ thân yêu dành cho các con, và ngược lại - đó chính là điều quý giá nhất của cuộc đời mà con người phải biết ghi nhớ và trân trọng.

Lời bài hát “Đèn Khuya” Tác giả: Lam Phương